Ervaringen met Diataal en Diaplus in Kortrijk
door Hilde Hacquebord
De stad Kortrijk voert een actief taalbeleid. Investeren in taal- en leesontwikkeling is een speerpunt. Men biedt ondersteuning aan zwakke lezers, op de scholen met inzet van de stadsbibliotheek. Een van de instrumenten die daarbij worden ingezet is Diataal, een diagnostische taaltoets. Zwakke lezers kunnen daarmee worden gedetecteerd, en vervolgens geremedieerd met Diaplus, teksten en oefeningen die aansluiten bij de toetsen. Diataal en Diaplus zijn voortgekomen uit de universiteit van Groningen. Hilde Hacquebord wil weten of deze Noord-Nederlandse producten bruikbaar zijn in het Vlaamse onderwijs, en welke aanpassingen gewenst zijn.
Leerlingen van Sint Niklaas van de Leielandscholengroep in Kortrijk hebben de lees- en woordenschattoetsen van Diataal gemaakt. Pauline vond de leestoets van Diataal goed te doen: “Ik heb dyslexie, maar kreeg een half uur extra tijd. En dan lukt het prima!” Maithee vond de toets wel leuk om te doen: “De teksten zijn interessant. Er was bijvoorbeeld een tekst over slapeloosheid. Dat onderwerp spreekt me aan en dan lees je het ook beter.”
Kortrijk investeert in taalontwikkeling
Sinds 2012 worden in Kortrijk toetsen van Diataal afgenomen op vijf basisscholen en op acht scholen voor secundair onderwijs. De toetsresultaten leveren belangrijke informatie voor docenten en pedagogische begeleiders over hoe hun leerlingen ervoor staan en wie een achterstand hebben. Als je er dieper induikt en de scores gaat analyseren, krijg je ook inzicht in waar het aan schort bij de zwakke lezers, bijvoorbeeld een kleine woordenschat of een verkeerde leesaanpak. Het aanpakken van taalachterstand, en het organiseren van ondersteuning voor zwakke lezers vormt een belangrijk onderdeel van het beleid van de stad Kortrijk.
Ann Van Damme, beleidsambtenaar diversiteit en taalbeleid: “Wij hebben gekozen voor Diataal omdat wij ons beleid willen baseren op metingen. Zo kunnen we de situatie in beeld brengen, maatregelen nemen en de resultaten daarvan zichtbaar maken. Taal is voor ons een speerpunt, wij willen onze inwoners op dit gebied ontwikkelingsmogelijkheden bieden . Als gemeente stimuleren wij de samenwerking tussen de verschillende scholen en daarbij betrekken we ook instellingen als de stadsbibliotheek en het Centrum voor Leerlingbegeleiding (CLB). We investeren in activiteiten die de taalontwikkeling stimuleren, en dan willen we ook zien dat dit wat oplevert. Diataal geeft heel inzichtelijk de resultaten weer, en is ook gebruikersvriendelijk door de computerafname”.
De stad Kortrijk subsidieert de instapkosten en de kosten voor Diaplus. De eerste drie jaar betaalt de stad ook de professionele ondersteuning en detacheert ze voor een deel ook 2 CLB-medewerkers. De eerste twee jaar heeft Helga de Braekeleer als toetsadviseur van Diataal de scholen geholpen met de organisatie en de implementatie van de toetsing, en met het interpreteren van de toetsresultaten. Helga heeft het succesvolle project Broso in Brussel opgezet met de inzet van Diataal. Zij weet heel goed hoe je de toetsinformatie kunt benutten en heeft veel ervaring met het begeleiden van scholen bij het opzetten van taalbeleid. Zo heeft Helga de Kortrijkse scholen op weg geholpen.
Katrijn De Decker is docent Nederlands aan het Sint Niklaas:
“Op Helga's advies hebben wij remedial teaching programma's aangeboden aan taalzwakke leerlingen. Het blijkt dat meer dan de helft van onze leerlingen een leesachterstand hebben. We werken met de tijdschriften van Diaplus, en met teksten die bij de verschillende vakken worden aangeboden. We letten op het niveau van die teksten, die moeten rond 1F liggen. We werken ook aan de verbetering van het technisch lezen door de Ralfimethode. Dit jaar betrekken we ook de andere vakken erbij.”
Op het Sint Niklaas wordt, gedurende een zes weken durende remediëring, elke dag bij het vakonderwijs een stuk tekst een aantal malen hardop gelezen. Dat verbetert het technisch lezen, maar cruciaal is dat docenten van de andere vakken medeverantwoordelijkheid gaan voelen. Zij helpen leerlingen met het ontwikkelen van hun leesvaardigheid om tot een beter begrip van de leerstof te komen. Dat werkt meteen door bij het verbeteren van de leerprestaties en succes op school.
Men is mee
Bruno Overbergh, directeur van het Sint Niklaas vult aan: “Wij praten veel over samenwerking. We betrekken zesdejaars bij de remediëring, maar ook de docenten van de andere vakken. Alle leerkrachten zijn verantwoordelijk. We delen de toetsresultaten en bespreken die op de klassenraad. Dit jaar weet iedereen van de test. Het hoort erbij. Men is mee, de sfeer is ook: hoe gaan we het samen aanpakken, laten we problemen signaleren en dat communiceren. We leren de resultaten van de leerlingen te plaatsen in een breder kader en daarbij vormt Diataal een ijkpunt. De meting zelf brengt al een proces op gang.”
Het Centrum voor Leerlingbegeleiding
Het is de bedoeling dat de scholen met hun eigen begeleiders de komende jaren verder gaan werken met Diataal en het taalbeleid in hun scholen zelf verder gaan ontwikkelen. De Vlaamse Overheidsdienst CLB, Centrum voor Leerlingbegeleiding, heeft de resultaten van de toetsen geanalyseerd en is daarna met adviezen gekomen. Anders geformuleerd: het CLB vertaalt deze naar de middelen die nodig zijn om achterstanden in te halen. Ook hier wordt samengewerkt, ook tussen de netten.
Geert de Loof van het vrije net en Lien Lagrange van het Gemeenschapsonderwijs schuiven samen aan tafel bij Ann van Damme op het stadhuis in Kortrijk. Daar is Hilde Hacquebord op bezoek. Zij heeft de toetsen van Diataal ontwikkeld vanuit de Universiteit van Groningen en leidt sinds 2011 het ontwikkelteam van Diataal in een eigen BV. Omdat de Vlaamse markt zo gegroeid is, wil Hilde onderzoeken welke investeringen er nodig en gewenst zijn voor het Vlaamse onderwijsveld.
Geert en Lien laten weten dat ze bij de analyse van de toetsresultaten soms op specifieke gevallen stuiten waarover ze graag zouden willen overleggen met mensen van Diataal. Ook bij het opstellen van rapportages en de interpretatie van de verschillende typen scores is het fijn om terug te kunnen vallen op ondersteuning vanuit Diataal. Ze zijn uitgebreid gedocumenteerd na een intensieve bestudering van de website van Diataal. Hilde wijst er nog op dat Vlaamse scholen met hun account toegang krijgen tot een analysemodule die op de Vlaamse onderwijs is toegesneden. Er wordt gewerkt met normeringen die zijn gebaseerd op een voor Vlaanderen representatieve steekproef. De verantwoording is te vinden in de downloadable handleiding.
Oefenmateriaal op maat
Gevraagd naar tips voor het Diataalteam zegt Geert de Loof: “We zouden graag tips krijgen over hoe je gerichte vervolgtrajecten kunt opzetten voor de verschillende typen lezers. Hoe kun je nog beter resultaat boeken. Gedifferentieerd werken, daarbij kunnen we nog goed handvatten bij gebruiken. Bijvoorbeeld bij de materiaalselectie van Diaplus, hoe kun je het geschikte oefen-materiaal voor leerlingen met verschillende behoeften selecteren. Het is nu nog wel veel kopieerwerk.”
Ook in hogere leerjaren screenen
Evenals Bruno Overbergh wijst Geert de Loof op de verplichte taalscreening in Vlaanderen die verplicht is voor alle leerlingen die een eerste maal instappen in het secundair onderwijs. Diataal kan daar goed voor worden ingezet waarbij de focus nu ligt op het eerste leerjaar. Een gewenste aanpassing zou zijn dat er voor alle leerjaren instaptoetsen komen, zodat ook nieuwe leerlingen in het tweede en derde leerjaar een screeningstoets kunnen maken.
Meer Vlaamse teksten
Lien wijst net als Katrijn op de behoefte aan meer Vlaams tekstmateriaal: “ Het zou het fijn zijn als Diataal de komende jaren meer Vlaams tekstmateriaal gaat gebruiken, zowel in de toetsen als in Diaplus, het oefenprogramma. Sommige bestaande teksten kan ik heel goed gebruiken, maar ik zou ze willen kunnen aanpassen, het taalgebruik hier en daar wat Vlaamser maken. De onderwerpen zijn gevarieerd en de leerlingen vinden het boeiend.
Diaplus en de Leeskist
Leerlingen krijgen bij de toetsuitslag een digitaal tijdschrift LEES>> met teksten op hun eigen niveau. Er horen werkbladen bij die docenten kunnen uitprinten als ze een abonnement hebben op Diaplus, een digitale tekstenbank met oefenmateriaal dat goed aansluit bij de toetsen van Diataal. In Kortrijk delen de scholen een gezamenlijk abonnement en ook de Stadsbibliotheek heeft een abonnement op Diaplus. De bibliotheek heeft bovendien geprinte tijdschriften in voorraad, die kunnen worden uitgeleend en rouleren in de zogenaamde leeskisten. Deze leeskisten worden verzorgd door de bibliotheek die scholen voorzien van allerlei leesmateriaal voor leerlingen van verschillende leeftijden en niveaus. Behalve de tijdschriften van Diaplus worden de kisten gevuld met voorleesboeken en andere fictie om zelf te lezen etc.,
Begin al op de basisschool
In Kortrijk doen vijf basisscholen mee aan Diataal. Ann Van Damme weet dat deze scholen tevreden zijn, zowel over de begeleiding als over de toetsen die er zijn vanaf de vierde klas. Een wens zou zijn om in de toekomst een automatische koppeling met Smartschool te realiseren, en het toetssysteem door te trekken naar de lagere leerjaren.
Bruno Overbergh ziet veel kansen in de samenwerking van zijn school met het basisonderwijs: “We hebben succes-ervaringen, en we gaan hier zeker mee door. Maar ik denk dat het nog veel effectiever is als we nog eerder beginnen met detecteren en remediëren. De overdracht vanuit het basisonderwijs is dan een belangrijke volgende stap, ik zou daar zeker meer op willen inzetten”.
