Het ‘redzaamheidslezen’ is de laatste jaren een succesvol concept gebleken. Veel scholen hebben zich aangesloten bij het project dat Luc Koning enkele jaren geleden is begonnen. Het concept van ‘redzaam lezen’ houdt in dat leerlingen op rustige toon lezen en vanuit begrip. Deze natuurlijke benadering, die ook bij het aanvankelijk lezen al kan worden toegepast, spreekt velen aan. Redzaam lezen sluit namelijk aan bij natuurlijke taalontwikkeling.
 

Natuurlijke taalontwikkeling
Kinderen leren hun moedertaal schijnbaar vanzelf, in de natuurlijke omgang met hun ouders en anderen. Eigenlijk is dat verbazingwekkend als je bedenkt hoe complex een taal is. Het natuurlijk leren van een taal lijkt dan wel iets wat vanzelf gaat, maar het is in feite een zeer complex proces.

Cruciaal hierbij is de interactie tussen volwassene en kind. We weten uit onderzoek hoe dit proces tot stand komt: de volwassene past -vaak onbewust- op subtiele wijze zijn taal aan bij wat het kind aankan, telkens net iets boven het niveau van het kind. Zouden kinderen ook op deze manier kunnen leren lezen, dus volgens een min of meer natuurlijk verloop? Leren lezen is zeker ook een complex proces, net als het leren van een taal. Maar is een kind daarbij dan helemaal aangewezen op een leerkracht en een lesmethode voor ‘technisch lezen’? Net als kinderen, voordat ze tot spreken komen, al veel oppikken van de taal, zo begint ook het leren lezen al voordat er sprake is van het leren decoderen. Kunnen we daarbij ook nog meer ruimte bieden aan kansen voor de natuurlijke verwerving van het schrift?

Leren lezen gaat voor de meeste kinderen niet vanzelf, er is een ‘code’ die moet worden geleerd. Toch zijn er veel kinderen die uit zichzelf leren lezen. Zonder dat ik het door had heeft mijn dochter op vierjarige leeftijd veel geleerd van het spelletje ‘Lingo’ op televisie. Toen wij een keer langs het dorp ‘Leek’ reden las zij tot mijn verbazing het plaatsnaambordje hardop voor. Niet om te laten zien dat ze kon lezen, maar om mee te delen dat we daar nu waren.

Leerkrachten maken elk jaar weer mee dat er nogal wat leerlingen zijn die aan het begin van groep 3 al kunnen lezen, sommigen zelfs al ‘vloeiend’. De meeste vijfjarigen kunnen hun eigen naam schrijven, kennen letters en hebben notie van schriftelijkheid, van tekst en verhaal. Dat komt doordat ze zijn voorgelezen, en ook doordat ze ouders en andere volwassenen zien lezen in allerlei contexten.

Verschillen tussen leerlingen
Lang niet alle leerlingen in groep 3 hebben die uitgebreide ervaring met ‘geletterdheid’ in hun omgeving. Al op jonge leeftijd zijn er grote verschillen tussen leerlingen in leesrijpheid en in tekstvaardigheid. Afgezien van de verschillen in geletterdheid tussen kinderen als gevolg van de omgeving waarin ze opgroeien, zijn er ook grote verschillen in de mate waarin leerlingen makkelijk leren decoderen. Niet iedereen heeft evenveel talent op dit gebied, net zomin als mensen in dezelfde mate motorische of muzikale aanleg hebben. De een moet meer oefenen dan de ander. De school is er om die oefening te bieden, voor wie dat nodig heeft.

Dat neemt niet weg dat we bij het aanvankelijk lezen kunnen blijven uitgaan van het vermogen van kinderen om redzame leesvaardigheid te ontwikkelen. Ook voor kinderen die meer moeite hebben met de verwerving van het schrift. Als jonge kinderen zijn ze supergemotiveerd om het te leren. Die gretigheid komt omdat ze mee willen doen aan de wereld van de groteren, en daarin speelt -vooralsnog- het schrift een belangrijke rol. Leerlingen zijn gemotiveerd voor dat functionele lezen. Wat staat er op de bordjes, in de advertenties, de ondertitels op TV, tekst op het internet, in de kranten, tijdschriften en boeken? Natuurlijke leesontwikkeling is gericht op redzaamheid.

Redzaamheidslezen
Luc Koning heeft in Nederland een belangrijke bijdrage geleverd met de introductie van het ‘redzaamheidslezen’. Veel basisscholen doen mee aan zijn project waarin het ‘technisch lezen’ uit de schoolse sfeer van het betekenisloze leren decoderen wordt gehaald. In plaats van door ‘drill en practice’ snelheid van decoderen voorop te stellen, leren kinderen ‘redzaam lezen’. Daarbij leren ze rustig en natuurlijk lezen met alle ruimte voor begrip en betekenis. De resultaten van zijn onderzoek laten zien dat dit heel goed kan. In zijn onderzoek heeft Luc de data verzameld met behulp van de DMT in een aangepast jasje.

Nieuwe toets voor technisch lezen
Het redzaamheidslezen blijkt een succesvol nieuw concept, en daarbij past een nieuwe toets voor technisch lezen. Daarom ontwikkelt Diataal BV nu samen met Luc Koning een toets voor het technisch lezen volgens het ‘redzaamheidsconcept’. Het ontwikkelonderzoek begint dit voorjaar met een pilot waaraan een beperkt aantal scholen kunnen deelnemen. Volgend schooljaar wordt het vervolgd met een grootschaliger normeringsonderzoek.

 

Meedoen? Meer informatie vind je op deze pagina.