Luc Koning: ‘Redzaamheidslezen is rustig en nauwkeurig lezen’

In samenwerking met Luc Koning ontwikkelt Diataal een formatieve toets voor technisch lezen. Koning bedacht, vanuit kritiek op de bestaande toetspraktijk, het concept Redzaamheidslezen. Luc Koning is orthopedagoog en auteur van vele publicaties over leesontwikkeling, kindvolgsystemen en gedragsproblemen. Koning is directeur van Pravoo. Hij legt uit waar het om draait bij redzaamheidslezen.

‘Mijn ideeën over redzaamheidslezen hebben te maken met een probleem. Dat probleem is ontstaan door de invoering van de eerste genormeerde leestoets in 1972: de EMT, de één-minuten-toets, een toets voor technisch lezen. De instructie luidt dat kinderen hardop moeten lezen wat er staat en dat ze dat ‘vlug’ moeten doen. De EMT werd twee keer per jaar afgenomen en de mate van snelheid en nauwkeurigheid bepaalden de uitkomst.’

Snel is vlugger dan vlug

Vervolgens kwam de DMT, de drie-minuten-toets van Cito, die tegenwoordig door de meeste scholen wordt afgenomen. Al snel veranderde ‘vlug’ lezen in ‘snel’ lezen. En snel is echt vlugger dan vlug. Dat was de start van het zogenoemde racelezen. Daarmee veranderde het hele idee; goed lezen werd racelezen. Dat is wat leerlingen nu overal moeten doen; hardop lezen met de stopwatch erbij. Terwijl dit absoluut niet functioneel is. Niemand hoeft hardop heel snel te kunnen lezen, behalve misschien de notaris. Toch worden kinderen afgerekend op hoe snel ze woordjes kunnen lezen. Dat heeft grote nadelen en het veroorzaakt een hoop geploeter. Kinderen die zwak scoren op de DMT-toets moeten nog meer oefenen in snelheid en verliezen hun plezier in lezen. Ze gaan bovendien onnauwkeurig lezen en hebben geen flauw idee wát ze lezen.’

Redzaamheidslezen

‘Goed lezen is iets anders dan snel lezen. Vanuit die gedachte ben ik sinds 2018 actief om verandering te brengen in de toetspraktijk van het technisch lezen. Gelukkig vond ik al snel ouders als leerkrachten aan mijn zijde, die met mij van mening zijn dat racelezen onnatuurlijk is en niet functioneel. Na zowel de Inspectie van het Onderwijs als het ministerie van OCW overtuigd te hebben, kon mijn project Redzaamheidslezen van start. Bij redzaamheidslezen gaat het erom dat kinderen rustig en nauwkeurig leren lezen. We maken gebruik van de DMT-toetsen. De kinderen moeten op de drie kaarten ook een minuut lezen, maar de instructie is niet meer dat ze snel moeten lezen. Bovendien hebben we de derde Cito-kaart vervangen door een betere versie. ‘Aan het onderzoek dat deel uitmaakt van het project, doen inmiddels 120 scholen mee en in totaal meer dan 2000 kinderen. Die worden gevolgd tot en met groep 7. De kern is dat kinderen leren ‘gewoon’ te lezen. De leerkracht werkt in de klas met 3 typen focuslessen waarin kinderen zich ervan bewust worden dat snel lezen niet hoeft en ook niet handig is. Daarnaast is er een les die draait om woordenschat en betekenisvol lezen. De kinderen leren te vragen wat een woord betekent als ze het niet kennen. In de derde les leren de kinderen visualiseren wat ze hebben gelezen door aan de binnenkant van hun ogen een filmpje te laten draaien. Deze lessen worden uitgevoerd met de oefenstof uit de gewone methode.’

170 woorden

‘De toetsafname is aangepast. Er is geen instructie om snel te lezen. Mijn onderzoek moet nu laten zien hoe kinderen lezen als je de snelheid eraf haalt. We maken gebruik van de DMT-woordkaarten, maar hebben de A, B, D, E-scores vervangen door de norm dat kinderen eind groep 7 170 woorden in drie keer één minuut moeten kunnen lezen. Door dat terug te redeneren naar groep 3 weten we hoe we daar naartoe kunnen werken. Daar zijn normen en een grafiek voor ontwikkeld. Het onderzoek moet uitwijzen of de kinderen zich volgens deze grafiek, de hypothetische lijn ontwikkelen. Daarnaast onderzoeken we of deze aanpak effect heeft op het begrijpend lezen en op de leesmotivatie. ‘De voorlopige uitkomsten van het onderzoek zijn hoopgevend: er zijn vanwege de aangepaste normen minder kinderen met leesproblemen en het begrijpend lezen is even goed als bij kinderen die snel lezen. Bovendien klopt de hypothetische lijn tot nu toe.’

Meer informatie:
www.redzaamheidslezen.nl en www.pravoo.net

Diataal en Luc Koning gaan samenwerking aan

De link tussen het project Redzaamheidslezen en Diataal is snel gelegd. Beide willen de bestaande toetspraktijk veranderen. Diataal staat voor formatief toetsen, voor toetsen om te groeien en niet om af te rekenen. Op basis van de onderzoeksresultaten van Luc Koning, zal Diataal nu ook een formatieve toets ontwikkelen voor technisch lezen.